ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΙΛΟ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΛΕΞΗ ΠΗΡΑΜΕ ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΟΥΜΕ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΙΛΟ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΛΕΞΗ ΠΗΡΑΜΕ ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΟΥΜΕ

ΣΑΝ ΧΘΕΣ ΠΕΘΑΝΕ Ο ΕΜΙΛ ΖΟΛΑ (29/9/1902)...
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΝΤΡΕΙΦΟΥΣ  Του Αλέξη Λιοσάτου  
«Ακόμα κι αν θάβετε την αλήθεια κάτω από τη γη, μεγαλώνει και μαζεύει τέτοια εκρηκτική δύναμη, ώστε την ημέρα που θα ξεσπάσει, θα παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά της...» (Εμίλ Ζολά, «Κατηγορώ»). Στα τέλη του 19ου αιώνα, η Υπόθεση Ντρέιφους αποτέλεσε ένα σκάνδαλο που στιγμάτισε την πολιτική, δικαστική και στρατιωτική εξουσία της Γαλλίας, συντάραξε τη γαλλική κοινωνία και τη διεθνή κοινή γνώμη. Μια μηχανορραφία του γαλλικού Υπουργείου Άμυνας, για να προστατέψει έναν δικό του άνθρωπο, τον Φ.Εστερχάζυ, θυσίασε την ελευθερία του λοχαγού Άλφρεντ Ντρέιφους, που επιλέχθηκε σαν εξιλαστήριο θύμα, κυρίως επειδή ήταν εβραίος... 

Υπόβαθρο 

Ο γαλλογερμανικός πόλεμος (1870-1) βρήκε τη Γαλλία ηττημένη και την αστική τάξη τρομοκρατημένη από την επανάσταση της Παρισινής Κομμούνας. Τα επόμενα χρόνια, το γαλλικό κράτος επανάκαμψε. Ωστόσο, η πολιτική ζωή της χώρας συνέχιζε να κλονίζεται από μεγάλα σκάνδαλα και ο γαλλικός λαός δεν έτρεφε κανένα σεβασμό για τους αστούς πολιτικούς εκπροσώπους. Μια πολιτική κρίση επωαζόταν. Τα δυο κράτη οργανώνονταν για ένα νέο πόλεμο. Πρώτη η Γερμανία οργάνωσε μια αξιόλογη υπηρεσία κατασκοπείας κι απέκτησε πρόσβαση σε κρίσιμα πόστα του γαλλικού κράτους. Ένας από τους επικεφαλής ήταν ο συνταγματάρχης Σβαρτσκόπεν, που υπηρετούσε στη γερμανική πρεσβεία στο Παρίσι. Οι δραστηριότητες της γερμανικής κατασκοπείας άρχισαν να γίνονται αντιληπτές από τη γαλλική κυβέρνηση στις αρχές του της δεκαετίας 1890. Έτσι οργάνωσε την «Υπηρεσία Στατιστικής» (Υπηρεσία Κατασκοπείας), και έθεσε το Σβαρτσκόπεν υπό παρακολούθηση. Μεταξύ των προσώπων που στρατολογήθηκαν στην υπηρεσία ήταν και η καθαρίστρια της γερμανικής πρεσβείας, η Μ.Μπαστιάν. Η Μπαστιάν εξουσιοδοτήθηκε να μαζεύει όλα τα έγγραφα από τα καλάθια των αχρήστων της πρεσβείας και να τα παραδίδει στον ταγματάρχη Ανρί., το Νο 2 της Υπ. Στατιστικής. Το Δεκέμβριο του 1893 παραδόθηκε στον Ανρί μια επιστολή του Σβαρτσκόπεν, ο οποίος παράγγελνε σε ένα Γάλλο για 300 φράγκα να του δώσει τα υπόλοιπα μυστικά έγγραφα του γαλλικού στρατού. Αργότερα έγινε γνωστό ότι ο συγκεκριμένος προδότης ήταν κάποιος κατώτερος αξιωματούχος, ο Ντυμπουά. 
ΔΟΛΟΠΛΟΚΙΑ
Το δεύτερο «λαβράκι» της Μπαστιάν ήρθε στις 24/9/1894. Η Μπαστιάν συνέλεξε κομμάτια απο χαρτί που συνέθεσαν το παζλ ενός σημειώματος.Αυτό αποδείκνυε την επικοινωνία του Σβαρτσκόπεν με κάποιον ανώτερο αξιωματικό του γαλλικού στρατού κι αφορούσε απόρρητα στρατιωτικά έγγραφα (ονομάστηκε «μπορντερώ»=υπόμνημα). Στο φορτισμένο κλίμα της εποχής ο υπουργός Άμυνας, στρατηγός Μερσιέ ανέλαβε να διαλευκάνει την υπόθεση. Εν τω μεταξύ, ο Ανρί αναγνώρισε το γραφικό χαρακτήρα ενός φίλου του με οικονομικά προβλήματα, του Φ.Εστερχάζυ, και αποφάσισε να τον καλύψει. O αντισυνταγματάρχης Ντ' Αμποβίλ αυθαίρετα εντόπισε το όνομα ενός άτυχου εβραίου, του Ά.Ντρέιφους.Οι αντισημίτες ανώτεροι στρατηγοί ήταν «έτοιμοι» να πειστούν κι ενεργοποίησαν τους μηχανισμούς για την ενοχοποίησή του.
Α.Ντρέιφους: Ένας εξαιρετικού βιογραφικού και διαγωγής 35χρονος λοχαγός, υπέρ του δέοντος πατριώτης, με έντονα αντιγερμανικά αισθήματα, με αριστεία και διακρίσεις. Είναι πλούσιος, δεν έχει οικονομική ανάγκη να δωροδοκηθεί. Όμως έχει την ατυχία να μοιάζει ο γραφικός του χαρακτήρας με του συγγραφέα του μπορντερώ, και το βασικότερο, προσφέρεται για το ιδανικό εξιλαστήριο θύμα: είναι εβραίος, σε μια εποχή που ο αντισημιτισμός γνωρίζει έξαρση στη Γαλλία και την υπόλοιπη Ευρώπη.
Ο Μερσιέ διατάζει τη σύλληψή του στις 15 Οκτώβρη 1894. Πάνω στα θεμέλια του αντισημιτισμού οι στρατιωτικοί προσπαθούν να οικοδομήσουν μια «επιτυχία» που θα «τάιζε» την κοινή γνώμη και θα προωθούσε τις προσωπικές τους φιλοδοξίες. Την ανάκριση αναλαμβάνει ο υπερσυντηρητικός αντισημίτης Πατύ ντε Κλαμ, «πεισμένος» κι αυτός για την ενοχή του.Η ανάκριση κρατάει πολλές βδομάδες και είναι εξοντωτική, βασανίζονται ο λοχαγός και η γυναίκα του, για να ομολογήσει με το ζόρι. «Το μόνο μου έγκλημα είναι ότι γεννήθηκα εβραίος!» φωνάζει ο Ντρέιφους και δε λυγίζει. Το πόρισμα είναι προαποφασισμένο-κι ο Ανρί χειραγωγεί την υπόθεση με κάθε τρόπο. Πλαστογραφεί έγγραφα και τροφοδοτεί παρασκηνιακά τον Τύπο. Τα ΜΜΕ λυσσομανάνε κι ο εξαγριωμένος όχλος ζητάει την κεφαλή του επί πίνακι. Μια εφημερίδα γράφει «Δεν μπορούμε να τον κλείσουμε σε μια κλούβα και να τον περιφέρουμε σαν άγριο θηρίο, προτού τον εκτελέσουμε;». Ο Ντρέιφους οδηγείται ενώπιον του Στρατοδίκη Ντ’ Ορμεσβίλ, και το Δεκέμβρη του 1894 δικάζεται κεκλεισμένων των θυρών. Στη δίκη το κατηγορητήριο μοιάζει έτοιμο να καταρρεύσει. Τότε ο Μερσιέ, καταπατά κάθε νόμο και παραδίδει στο στρατοδικείο έναν "μυστικό φάκελο" -ουσιαστικά διατάζει το Στρατοδικείο να καταδικάσει έναν αθώο. Ο Α. Ντρέιφους καταδικάζεται στις 22 Δεκέμβρη ως ένοχος εσχάτης προδοσίας σε ισόβια. Καθαιρείται δημόσια και ατιμωτικά στις 5 Ιανουαρίου 1895, ενώ ουρλιάζει μόνος μέσα σε ένα πλήθος εχθρικό : «Είμαι αθώος! Ζήτω η Γαλλία!» Η κοινή γνώμη είναι καθολικά πεισμένη για την ενοχή του. Στις 13 Απριλίου 1895, εκτοπίζεται σε φυλακή στο «Νησί του Διαβόλου» στη Γαλλική Γουιάνα, μέρος εξορίας μόνο για τους χειρότερους εγκληματίες. Χιλιάδες κατάδικοι εκεί τρελαίνονταν ή αυτοκτονούσαν. Του κόβουνε τη μοναδική ημερήσια έξοδο, του απαγορεύουν να γράφει και να διαβάζει, του σταματάνε την αλληλογραφία με την οικογένειά του. Σχεδόν ένα χρόνο μετά, Μάρτη του 1896, ένας νέος προδότης εμφανίζεται στο προσκήνιο , ο πραγματικός. Την «Υπηρεσία Στατιστικής» έχει αναλάβει ο Ζ.Πικάρ (αντισημίτης κι αυτός, αλλά έντιμος), ο οποίος παραλαμβάνει από την Μπαστιάν ένα νέο χειρόγραφο που φέρει το όνομα του αποστολέα, του ταγματάρχη πεζικού Φ.Εστερχάζυ. Και ο Πικάρ ανακαλύπτει ότι έχει τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα του «μπορντερώ»! Ο Πικάρ αμέσως ξεκινά την διεξαγωγή ανακρίσεων. Όλες οι υπόλοιπες δυνάμεις του Στρατιωτικού Επιτελείου πασχίζουν να συγκαλύψουν την υπόθεση, για να μη θιγεί η τιμή και το κύρος του Στρατού. Αν μαθαινότανε, θα έπρεπε όλοι οι υπεύθυνοι να παραιτηθούν ή να αυτοκτονήσουν. Ο Πικάρ αρνείται να πειθαρχήσει και τελικά του κάνουν δυσμενή μετάθεση στην Τυνησία, σε επικίνδυνη αποστολή. Ο Πικάρ διαρρέει την αλήθεια που παίρνει δημοσιότητα. Ο Εστερχάζυ δικάζεται στις 10 Ιανουαρίου 1898 και αθωώνεται παμψηφεί, σε μια στημένη δίκη παρωδία 3 λεπτών. Η κοινή γνώμη αρχίζει να αντιστρέφεται κι η υπόθεση παίρνει γρήγορα διαστάσεις μεγάλης πολιτικής κρίσης: από τη μια οι δυνάμεις που παλεύουν για τη δημοκρατία, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη-από την άλλη ο μιλιταρισμός και η αντίδραση. Άνθρωποι του πνεύματος τάσσονται σθεναρά υπέρ του Ντρέιφους, οι αντίπαλοι τους κατηγορούν ως «προδότες» του έθνους.
Αυτή η κατάσταση σπρώχνει το συγγραφέα Εμίλ Ζολά να εμπλακεί στην υπόθεση, γνωρίζοντας ότι υποθηκεύει την τεράστια δημοτικότητα και τη λαμπρή ως τότε συγγραφική καριέρα του. Στις 13 Ιανουαρίου 1898 δημοσιεύει στην εφημερίδα "L' Aurore" (= «Η Αυγή») το περίφημο "Κατηγορώ…!", μια ανοιχτή επιστολή προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Ζολά κατηγορεί το Στρατό για δικαστική πλάνη, για συγκάλυψη της λάθος καταδίκης του Ντρέιφους και για μεροληπτική αθώωση του Εστερχάζυ. «Πόσους ανθρώπους ξέρω που, μπροστά στην πιθανότητα ενός πολέμου , τρέμουν από αγωνία βλέποντας σε τι χέρια βρίσκεται εθνική μας άμυνα! Τι σφηκοψωλιά από χυδαίες πρόστυχες δολοπλοκίες ...», γράφει μεταξύ άλλων. Το φύλλο της εφημερίδας γίνεται ανάρπαστο συγκλονίζοντας τη γαλλική και τη διεθνή κοινή γνώμη. Στη Γαλλία οργανώνονται βίαια συλλαλητήρια κατά του Ζολά-τα βιβλία του μποϊκοτάρονται. Ο εθνικιστικός και καθολικός τύπος ξερνάει οχετούς . Ύστερα από συζήτηση στη Βουλή, η κυβέρνηση αποφασίζει να παραπεμφθεί ο Ζολά σε δίκη για συκοφαντική δυσφήμιση! Μονάχα ένας-δυο σοσιαλιστές καταψηφί­ζουνε την πρόταση- η πλειοψηφία θεωρεί ότι δεν ήταν δουλειά τους να ασχοληθούν με το ζήτημα... Ο Ζ. Ζορές όμως πιστεύει ότι το Σοσιαλιστικό Κόμμα πρέπει να καταπολεμά την αδικία όποιος κι αν πέφτει θύμα της. Κόντρα στη ‘γραμμή’ του κόμματος, εντάσσεται στην εκστρατεία υπέρ της αθώωσης του Ντρέιφους και του Ζολά. Η δίκη του Ζολά ( 7/2/1898) συναγωνίζεται σε αθλιότητα εκείνη του Εστερχάζυ ,καθώς ο δικαστής δέχεται πιέσεις από την κυβέρνηση, να μην αποκαλυφθεί η αλήθεια. Ο Ζολά καταδικάζεται σε ένα χρόνο φυλάκιση, η κυβέρνηση εξαπολύει ένα διωγμό όλων των μαρτύρων της υπεράσπισης. Το ποτάμι όμως δε γυρίζει πίσω. Η δίκη οδηγεί σε ένα κίνημα κατά της στρατοκρατίας, του εθνικισμού και του αντισημιτισμού. Το Μάη 1898 η κυβέρνηση αλλάζει. Ο λοχαγός Γκινιέ διαπιστώνει ότι όντως το έγγραφο του Ντυμπουά , το σοβαρότερο στοιχείο κατά του Ντρέιφους, είναι πλαστό. Ο Ανρί παραδέχεται την πλαστογραφία, συλλαμβάνεται και μια μέρα μετά αυτοκτονεί. Τελικά, στις 26 Σεπτεμβρίου 1898 η κυβέρνηση αναγκάζεται να απευθυνθεί στο εφετείο για αναθεώρηση της δίκης, παρά την αντίθετη γνώμη του Υπουργείου Άμυνας. Το Εφετείο στις 3 Ιουνίου 1899 ακυρώνει παμψηφεί την απόφαση του Στρατοδικείου που είχε κηρύξει ένοχο τον Ντρέιφους 5 χρόνια πριν. Ο Ντρέιφους αποφυλακίζεται και ζητά να γίνει αναθεώρηση της δίκης και στο στρατοδικείο, για την αποκατάσταση της τιμής του. Στη «δίκη της Ρεν» (8/8/1899, το Υπουργείο Άμυνας επεμβαίνει με αισχρό τρόπο. Οι στρατοδίκες μέσα σε σύγχυση κηρύσσουν το Ντρέιφους «ένοχο, αλλά με ελαφρυντικά». Η απόφαση ξεσηκώνει ένα διεθνές κύμα αγανάκτησης, διαδηλώσεις και ταραχές ξεσπάνε διεθνώς. Έτσι ο Πρωθυπουργός Βαλντέκ Ρουσσώ αποφασίζει εκτόνωση της κατάστασης και δίνει χάρη σrον Ντρέιφους.Στις 11 Ιουνίου 1906, το Ανώτατο Στρατιωτικό Δικαστήριο ψηφίζει την οριστική ακύρωση της απόφασης του στρατοδικείου της Ρεν. Η τροπή της υπόθεσης Ντρέιφους και το μεγάλο μέτωπο υπέρ της δημοκρατίας ασκούνε καθοριστική επίδραση στις πολιτικές εξελίξεις, οδηγώντας στον εκδημοκρατισμό του συστήματος, στην περιθωριοποίηση του ακροδεξιού στρατιωτικού παρακράτους (που επανέκαμψε την εποχή του Χίτλερ) και στο χωρισμό εκκλησίας και κράτους.
Κάποιες σκέψεις και συμπεράσματα...
Η όλη υπόθεση αποκαλύπτει σε τι βαθμό διαπλέκονται οι εξουσίες (στρατιωτική, πολιτική, δικαστική) και πόσο εύκολα μπορούν να θυσιαστούν αθώες ανθρώπινες ζωές στο βωμό της εξουσίας και του χρήματος. Ζωές που θεωρούνται αναλώσιμες, ακόμα κι όταν αφορά άτομα από το δικό τους στρατόπεδο. Η μηχανορραφία αυτή ήταν η μία που βγήκε ολοκληρωτικά στο φως της μέρας, η κορφή ενός πολύ μεγαλύτερου παγόβουνου. Ας σκεφτούμε τη δική μας πραγματικότητα για παράδειγμα κατά πόσο το «Μπαλτακος-γκειτ» ξεσκεπάστηκε, πόσο γρήγορα κουκουλώθηκε, πόσο γρήγορα ξεπλύθηκε ο «Τάκης» (που φαίνεται να είχε ακόμα και ...καθοδηγητικό ρόλο στην εγκληματική ναζιστική οργάνωση) και πόσα ακόμα άγνωστα «Μπαλτάκος-γκέιτ» μπορεί να υπάρχουν στους κόλπους της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, του στρατού, της αστυνομίας, των μηχανισμών του κράτους...Ο Ντρέιφους έμοιαζε καταδικασμένος να πεθάνει ξεχασμένος στo «Νησί του Διαβόλου», σαν αποτέλεσμα των μηχανορραφιών και φιλοδοξιών μιας χούφτας στρατιωτικών, που βάσιζαν τη δύναμή τους στην ίδια τη δομή του συστήματος. Όμως οι άνθρωποι γράφουν ιστορία. Όλοι οι άνθρωποι μαζί και ο καθένας μόνος του. Δεν είμαστε ποτέ «μόνοι μας» κι ας μην το βλέπουμε. Δεν είναι «χαμένος κόπος» ούτε πρέπει να φοβόμαστε να παλέψουμε για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη. Οι κοινωνικές διεργασίες και η ταξική πάλη λειτουργούνε υπόγεια και απρόβλεπτα. Η οικογένεια Ντρέιφους, ο Εμίλ Ζολά, ο Πικάρ, ο Κεστνέρ, ο Λεμπλουά, ο Λαμπορί, μια χούφτα άνθρωποι αρχικά, άντεξαν την τρομακτική πίεση της μαζικής υστερίας και τρομοκρατίας, και η προσπάθειά τους συναντήθηκε τελικά με τους πόθους εκατομμυρίων απλών ανθρώπων για αλήθεια, ελευθερία, πραγματική δικαιοσύνη και δημοκρατία.Τα ρυάκια γέννησαν ποτάμια κι αυτά ενώθηκαν σε ένα χείμαρρο, που τελικά σάρωσε την αδικία. Η ιστορία δείχνει ότι ακόμα και τις «δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις», σε πλαίσια που «χωράνε» στο σύστημα, δεν θα τις προωθήσει η άρχουσα τάξη, αλλά η πίεση κι οι αγώνες του κόσμου από τα κάτω. Κι όσο η εξουσία παραμένει στα χέρια των αστών κι οι δομές του κράτους άθικτες, κάθε μεταρρύθμιση παραμένει μερική και επισφαλής. Η Αριστερά έχει χρέος να παλεύει κάθε μορφή αδικίας, τονίζοντας την ταξική ρίζα και διάστασή της, προσανατολίζοντας όλα τα βέλη της ενάντια στο σύστημα που τη γεννάει. Οφείλει να καταπιάνεται με κάθε μικρό ή μεγάλο ζήτημα καταπίεσης ή αδικίας που απασχολεί τις υποτελείς τάξεις και να τις εκπαιδεύει, να τις κάνει πιο ευαίσθητες απέναντι στην αδικία, την εκμετάλλευση, την καταπίεση μόνο έτσι άλλωστε θα μπορέσει να γεννηθεί και να διατηρηθεί ένας καλύτερος κόσμος.