ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥΣ, Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ

«Το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για τις διαλέκτους, η περίπτωση της ποντιακής» της Γιώτας Ιωακειμίδου

 

 
Γράφει η Γιώτα Ιωακειμίδου

Στην Ευρώπη μιλιούνται, κατά τους γλωσσολόγους, 200 γλώσσες και 2000 διάλεκτοι. Οι περισσότερες διάλεκτοι εντοπίζονται στην κεντρική Ευρώπη,Γερμανία, Ιταλία, Αγγλία, Γερμανία. Την τελευταία δεκαετία το Συμβούλιο της Ευρώπης και ο Οργανισμός για την ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη έχουν δημιουργήσει ένα πλαίσιο νομικής και πολιτικής προστασίας των διαλέκτων και των μειονοτικών γλωσσών. Η Ευρώπη αναζητώντας μια ενιαία πολιτισμική ταυτότητα εστιάζει το ενδιαφέρον της στην πολυγλωσσία και τις διαλέκτους. Η πολυγλωσσία είναι ένα από τα θεμελιώδη συστατικά του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ο οποίος ενσωματώνει τις πολλαπλές πολιτισμικές ταυτότητες.
Στη χώρα μας έχουν υποτιμηθεί οι διάλεκτοι και αντί για ισχυρό όπλο μνήμης, ιστορίας και πολιτισμού, δεν έλειψαν οι φορές που θεωρήθηκαν «στρέβλωση» της καθαρής γλώσσας.
Αντίθετα, στην Ευρώπη οι διάλεκτοι θεωρούνται «ιστορική μνήμη» και προστατεύονται. Ισχύει βέβαια πάντα η αρχή ότι μια διάλεκτος εκλείπει μόνον όταν εξαφανισθούν πλήρως οι φυσικοί ομιλητές της. Σήμερα όλες οι διάλεκτοι πλήττονται και υφίστανται μια διαδικασία απώλειας, (επειδή όλο και περισσότερο κυριαρχεί η lingua franga, η αγγλική) γι αυτό και η ΕΕ κάνει σταυροφορία και αγώνα για τη διάσωσή τους.
Μετά από πολλά χρόνια «περιθωριοποίησης» η σύγχρονη παιδαγωγική σήμερα αναδεικνύει την αξία των διαλέκτων και υπάρχει η παρότρυνση όχι μόνον να τις αποδεχόμαστε, αλλά και να τις διδάσκουμε. Φέτος διδάσκεται η ποντιακή διάλεκτος, μέσα από τα προγράμματα ΕΣΠΑ, σε ενήλικες σε νομούς της Βόρειας Ελλάδας και στην Αθήνα. Η Ευρώπη, αναζητώντας την ταυτότητα της μέσα από έναν πολιτιστικό πλουραλισμό, ενθαρρύνει και χρηματοδοτεί τέτοιες προσπάθειες. Η ποντιακή διάλεκτος, που είναι η μητρική μου, διατρέχει τον κίνδυνο της εξαφάνισης. Χάνοντας τη διάλεκτό μας, η οποία έχει την γραμματική και το συντακτικό της, δυστυχώς χάνουμε όψεις (σημαντικούς κρίκους) της ελληνικής γλώσσας, χάνουμε κομμάτι του πολιτισμού, μας, χάνουμε ιστορική μνήμη. Αξίζει να θυμηθούμε εδώ μια σχετική παρατήρηση του Σεφέρη: «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν, σβήνει κανείς κι ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον, και είναι θλιβερή η ζωή που μοιάζει σαν ακατοίκητο σπίτι» (Δοκιμές, Α’). Η Ποντιακή Διάλεκτος είναι ένας ζωντανός τρόπος να μελετηθούν και τα αρχαία ελληνικά ως ένας συμπληρωματικός τρόπος προσέγγισης.
Σήμερα, πολλά χρόνια μετά τον ξεριζωμό και την ανταλλαγή, οι εναπομείναντες μάρτυρες της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στον Πόντο, διατηρούν την διάλεκτο μας, τα ήθη, τις παραδόσεις, τα τραγούδια μας. Ο χρόνος αλλοίωσε, αλλά δεν εξαφάνισε την ιστορική μνήμη.
Στα βιβλία γλώσσας του Λυκείου υπάρχει μόνον ένα κείμενο της ποντιακής διαλέκτου που συνήθως το προσπερνούν οι (φιλόλογοι) συνάδελφοι και στο βιβλίο της Νεοελληνικής λογοτεχνίας το ποντιακό δημοτικό «Πάρθεν η Ρωμανία». Η αξιοποίηση της διαλέκτου μπορεί να γίνει στη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής, ειδικά σε περιοχές ποντιόφωνες, ώστε να καταδειχτεί η συνέχεια της γλώσσας. Μπορεί να αξιοποιηθεί η ποντιακή διάλεκτος και ως γλώσσα νεοελληνικής μεταγραφής αρχαίου κειμένου. Η επιλογή της συγκεκριμένης διαλέκτου ενδείκνυται βέβαια σε μαθητές εξοικειωμένους, εφόσον η ποντιακή αποτελεί μέρος του γλωσσικού περιβάλλοντός τους. Η περίπτωση των Ελληνικών του Ξενοφώντα εφαρμόστηκε από την ομιλούσα με επιτυχία. Αυτή η δραστηριότητα των μαθητών άλλαξε την οπτική ματιά για τα Αρχαία Ελληνικά, αποδίδοντας κείμενα στην ποντιακή διάλεκτο. Τα οφέλη μια τέτοιας δραστηριότητα είναι πολλαπλά. Μέσα από τις κρίσεις των μαθητών επιβεβαιώνονται οι θεωρητικές προσεγγίσεις.
Οι μαθητές πρέπει να κατανοούν την πολυμορφία της γλώσσας μέσα από τις διαλέκτους και να μπορούν να «σταθούν» σε όποιο πλαίσιο επικοινωνίας βρεθούν. Να αντιληφθούν την αξία της διαλέκτου και να απαλειφθούν τα στερεότυπα σε σχέση με αυτές. Π.χ. «αυτοί μιλούν χωριάτικα» ή είναι «αούτηδες» όπως έλεγαν παλιότερα για μας τους πόντιους. Εναπόκειται στην ευχέρεια του εκπαιδευτικού και στην γνώση της διαλέκτου να εμβαθύνει, ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν την αξία της και τη συμβολή της στη δόμηση της επίσημης γλώσσας. Αυτό βέβαια ισχύει για όλες τις διαλεκτικές μορφές της γλώσσας μας και όχι μόνον για την ποντιακή.

ΠΗΓΗ