Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Οι άνθρωποι αισθάνονται αυτό το υπέροχο συναίσθημα και το αναγνωρίζουν εμπειρικά. Τι λέει όμως η επιστήμη γι'' αυτό; Ερευνητές του Πανεπιστημίου Γέιλ επιχειρούν να δώσουν επιστημονικές εξηγήσεις

Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Γέιλ μελετούν διάφορες απόψεις του μυστηρίου του έρωτα. Η Laura King, καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας, εξετάζει μεσαιωνικά κείμενα που προειδοποιούσαν τους ανθρώπους σχετικά με τους κινδύνους της ρομαντικής αγάπης, ενθαρρύνοντάς τους να ψάχνουν για πιο πνευματικές σχέσεις. Ο κοινωνιολόγος Joshua Gamson ερευνά την ομοφυλοφιλία, ενώ η Susan Treggiari, επισκέπτρια καθηγήτρια Ιστορίας, μελετά τον έρωτα και τον γάμο στους αρχαίους Ρωμαίους.

Εντύπωση κάνει το γεγονός ότι, παρ' όλη την παράδοση του πανεπιστημίου στις νευροεπιστήμες, δεν υπάρχουν φυσιολόγοι στο Γέιλ που να ερευνούν συστηματικά τη φύση του έρωτα. Για ποιον λόγο; Επειδή τα ποντίκια δεν ερωτεύονται! Δεν υπάρχει το κατάλληλο μοντέλο στο ζωικό βασίλειο και, επιπλέον, είναι δύσκολο να ερευνήσει κανείς την κανονική ανθρώπινη φυσιολογία, πόσο μάλλον ένα υποκειμενικό συναίσθημα, σύμφωνα με τον καθηγητή Eric J. Nestler.

Ο Robert Sternberg, καθηγητής Ψυχολογίας και Εκπαίδευσης στο Γέιλ και πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, δίνει μια ενδιαφέρουσα ερμηνεία στην πολυσυζητημένη αυτή ερώτηση. Θεωρεί ότι η αγάπη είναι μια ιστορία, την οποία καθένας από εμάς γράφει και ξαναγράφει. Η αγάπη αναπτύσσεται, μεγαλώνει και διαρκεί, όταν ένας άνθρωπος βρίσκει κάποιον άλλον που ταιριάζει στην προσωπική του «ιστορία έρωτα».

Τα συστατικά του έρωτα

Η εργασία του Sternberg βρίσκεται ανάμεσα στην προσέγγιση που περιορίζει τον έρωτα σε ένα καλωδιακό διάγραμμα και μια συλλογή χημικών και στην προσέγγιση που αναζητάει καθολικές, αλλά ασαφέστερες αλήθειες.

Οταν ο Sternberg άρχισε να μελετάει τις σχέσεις, τη δεκαετία του '70, ανακάλυψε ότι είχαν τρία βασικά συστατικά: οικειότητα, πάθος, αφοσίωση. Τα τρία αυτά στοιχεία αποτελούν τις βάσεις ενός τριγώνου, το οποίο, όταν ο έρωτας είναι ώριμος και ισορροπημένος, είναι ισόπλευρο. Καθώς ο έρωτας αναπτύσσεται, μεγαλώνει και το εμβαδόν του τριγώνου, με τις τρεις ίσες πλευρές να επιμηκύνονται αντίστοιχα. Οταν ένα ζευγάρι είναι σε γεωμετρική αρμονία, το αποτέλεσμα ονομάζεται τελειοποιημένος έρωτας, κάτι που, βέβαια, είναι σπάνιο. Τις περισσότερες φορές οι πλευρές του τριγώνου είναι διαφορετικού μήκους και συχνά ένα από τα βασικά στοιχεία λείπει εντελώς. Υπάρχει, για παράδειγμα, η ερωτική τρέλα - πάθος χωρίς οικειότητα ή αφοσίωση - ή ο ρομαντικός έρωτας - οικειότητα και πάθος αλλά χωρίς αφοσίωση - ή ο τρελός έρωτας - αφοσίωση και πάθος χωρίς οικειότητα. Υπάρχουν και άλλοι πιθανοί συνδυασμοί σύμφωνα με τον Sternberg, ο οποίος έχει αναπτύξει τη θεωρία του τριγώνου του έρωτα σε πολλά βιβλία και επιστημονικές δημοσιεύσεις.

Η θεωρία του τριγώνου του έρωτα εντοπίζει σε ποιο σημείο βρίσκεται κάποιος στη σχέση του, αλλά δεν εξηγεί πώς έφτασε εκεί. Για να καταλάβουμε τον έρωτα πρέπει να εξετάσουμε πώς αναπτύσσεται και εξελίσσεται στη συνέχεια.

Ερωτικοί ρόλοι

Τι ρόλο παίζετε στη σχέση σας; Είστε ο αστυνόμος, ο κωμικός, η πριγκίπισσα ή ο μάρτυρας; Ο ρόλος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την έκβαση μιας σχέσης, μια που πρόκειται για «ιστορία έρωτα», δηλαδή για το πώς έχει ο καθένας στον νου του το τι ζητάει από κάποιον άλλο και το πώς πιστεύει ότι θα είναι η έκβαση της σχέσης. Η «ιστορία έρωτα» που πλάθει κανείς σχετίζεται με το ποιος είναι ατομικά. Η ιστορία του καθενός καθορίζεται από στοιχεία όπως η προσωπικότητα, οι οικογενειακές εμπειρίες, η θρησκεία, η εκπαίδευση, η κουλτούρα του ατόμου, και δεν είναι κάτι τελειωμένο, αλλά εξελίσσεται.

Οι σχέσεις μπορεί να είναι τόσο απρόβλεπτες όσο και μια ταινία μυστηρίου. Γιατί μερικά ζευγάρια «ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα», ενώ άλλα έχουν την τύχη του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας; Και γιατί μερικές φορές νιώθουμε καταδικασμένοι να κάνουμε τα ίδια ρομαντικά λάθη ξανά και ξανά, ακολουθώντας το ίδιο σενάριο με διαφορετικούς ανθρώπους σε διαφορετικά μέρη, σαν να ήταν η μοίρα των σχέσεών μας προκαθορισμένη;

Ισως γιατί, στην πραγματικότητα, είναι! Σύμφωνα με τον Sternberg, για να καταλάβουμε τον έρωτα θα πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τις ατομικές μας ιστορίες έρωτα που υπαγορεύουν τις πεποιθήσεις και τις προσδοκίες μας από τις σχέσεις. Αυτές οι ιστορίες, τις οποίες αρχίζουμε να γράφουμε ήδη από την παιδική ηλικία, προβλέπουν τα μοτίβα των ρομαντικών μας εμπειριών. Ευτυχώς, μπορούμε να κατανοήσουμε και να μάθουμε να ξαναγράφουμε τις ιστορίες μας!

Ο ολοκληρωμένος έρωτας απαιτεί και τα τρία στοιχεία. Αλλά η θεωρία αφήνει μια βασική ερώτηση αναπάντητη: τι καθιστά ένα άτομο το είδος του εραστή που είναι; Τι το προσελκύει σε άλλα άτομα;

Ιστορίες σχέσεων

Κουβεντιάζοντας με άτομα που μόλις χώρισαν, η ιστορία του χωρισμού που διηγείται ο καθένας είναι εντελώς διαφορετική, σαν να περιγράφουν δύο εντελώς διαφορετικές σχέσεις. Κατά κάποιον τρόπο είναι. Κάθε μέλος του ζευγαριού έχει τη δική του εκδοχή της ερωτικής τους ιστορίας. Το σημαντικότερο για μια υγιή, χαρούμενη σχέση είναι να έχουν και τα δύο μέλη της συμβατές ιστορίες, δηλαδή συμβατές προσδοκίες. Μια έρευνα που έγινε το 1998 από τον Sternberg, τον Mahzad Hojjat, Ph.D., και τον Michael Barnes, Ph.D., έδειξε ότι όσο πιο παρόμοιες ήταν οι ιστορίες των ζευγαριών τόσο πιο ευτυχισμένα ήταν.

Οι ιστορίες είναι συνήθως συμβατές αν έχουν συμπληρωματικούς ρόλους σε μια ιστορία, όπως αυτή του πρίγκιπα και της πριγκίπισσας, ή αν οι ιστορίες είναι αρκετά παρόμοιες ώστε να μπορούν να ενοποιηθούν σε μία και μοναδική ιστορία.

Βέβαια, η συμβατότητα των σχέσεων δεν είναι το μοναδικό απαραίτητο συστατικό σε μια πετυχημένη σχέση. Μερικές φορές η αγαπημένη μας ιστορία μπορεί να είναι επικίνδυνη για την υγεία μας, μια που συχνά οι άνθρωποι επιθυμούν να πραγματοποιήσουν ριψοκίνδυνες ή δυσάρεστες ιστορίες. Οι άνθρωποι συνήθως παραπονιούνται ότι καταλήγουν με τον ίδιο τύπο «κακού» συντρόφου και ότι είναι άτυχοι στον έρωτα. Στην πραγματικότητα, κάτι τέτοιο δεν σχετίζεται με τον έρωτα, αλλά με το γεγονός ότι χωρίς να το αντιλαμβάνονται βρίσκουν άτομα τα οποία κατά κάποιον τρόπο υποχρεώνουν να παίξουν την προσωπική τους ιστορία έρωτας ή τους επιβάλλουν τη δική τους ιστορία, άσχετα με το ποια είναι η ιστορία του άλλου μέλους.

Ρομάντζα με αίσιο τέλος

Η προσπάθεια να αντιμετωπίσουμε προβλήματα στις σχέσεις αλλάζοντας τη συμπεριφορά ή τις συνήθειές μας τελικά δεν λειτουργεί, επειδή οι κρίσεις προέρχονται από τις ιστορίες που διαδραματίζουμε. Ετσι, εκτός και αν αλλάξουμε τις ιστορίες μας τελματώνουμε. Οι άνθρωποι περιγράφουν τον έρωτα ποικιλοτρόπως και η περιγραφή τους αποκαλύπτει την ιστορία τους. Για παράδειγμα, κάποιος που συμφωνεί με την πρόταση «Πιστεύω ότι οι καλές ερωτικές σχέσεις είναι σαν να έχεις έναν καλό συνεταίρο» διηγείται μια επιχειρηματική ιστορία, ενώ κάποιος που λέει ότι καταλήγει να κάνει σχέσεις με άτομα που φοβάται διαδραματίζει μια ιστορία τρόμου.

Τα ζευγάρια συνήθως ξεκινούν τη σχέση από φυσική έλξη και κοινά ενδιαφέροντα και αξίες, αλλά, σταδιακά, μπορεί να προσέξουν ότι κάτι λείπει από τη σχέση. Αυτό το κάτι συνήθως είναι συμβατότητα των προσωπικών ιστοριών ή προσδοκιών που έχουν. Ενα ζευγάρι με ιστορίες που δεν ταιριάζουν είναι σαν δύο χαρακτήρες επί σκηνής που όμως προέρχονται από διαφορετικό έργο - μπορεί αρχικά να δείχνουν σωστοί, αλλά δεν υπάρχει συγχρονισμός στην αλληλεπίδρασή τους.

Αυτός είναι ο λόγος που ζευγάρια τα οποία μοιάζουν να ταιριάζουν τελικά χωρίζουν, ενώ ζευγάρια που εκ πρώτης όψεως είναι αταίριαστα μπορεί και να παραμείνουν μαζί.

Πηγή ανθρώπινες σχέσεις