Νέο ΕΣΠΑ: το πάθημα ….. μάθημα
Της Γεωργίας Ζεμπιλιάδου
Χημικός M.Sc
τέως Ειδική Γραμματέας ΕΣΠΑ
Η ανάπτυξη, είναι κατά κοινή ομολογία, αυτονόητη προϋπόθεση για να βγει η Χώρα από την κρίση.Χημικός M.Sc
τέως Ειδική Γραμματέας ΕΣΠΑ
Εργαλείο για την Ανάπτυξη είναι αναμφίβολα το νέο ΕΣΠΑ και γι αυτό σήμερα ….. το πάθημα πρέπει να γίνει μάθημα.
Το πάθημα γνωστό. Το ΕΣΠΑ καθυστέρησε να ξεκινήσει και ως Χώρα χάσαμε τα κρίσιμα πρώτα χρόνια της κρίσης, 7 πολύτιμες μονάδες στο ΑΕΠ, κυρίως όμως χάσαμε 7% στην απασχόληση (επειδή η σχέση ΑΕΠ/Απασχόλησης μεταξύ των ετών 2009-2012 έχει εξελιχθεί σε 1:1, από την παραδοσιακά σταθερή μέχρι τότε 1:0,5, η απώλεια 7 μονάδων στο ΑΕΠ , σημαίνει απλά και απώλεια 7% στην απασχόληση). Το μάθημα προστάζει, να περάσουν στην πραγματική οικονομία οι κοινοτικοί πόροι που μέχρι το 2015 (από το ΕΣΠΑ και το νέο πακέτο), είναι περίπου 17δις€ και μεταφράζονται σε ~10% αύξηση, στο ΑΕΠ και στην απασχόληση. Αυτό απαιτεί να γίνουν άμεσα ΤΡΕΙΣ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ και να ληφθεί ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ :
1η ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ (γιατί καράβι χωρίς καπετάνιο ….. απλά βουλιάζει)
Η απάντηση στο γιατί η Χώρα μας άργησε και αγκομαχά τόσο πολύ να αξιοποιήσει τους κοινοτικούς πόρους, βρίσκεται σε μια απλή αλήθεια: Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ των κοινοτικών πόρων του Υπουργείου Ανάπτυξης, έγινε σταδιακά ΘΥΣΙΑ ΣΤΗΝ ΜΙΚΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ
Γιατί όμως το αρμόδιο Υπουργείο, έχασε αυτόν τον σημαντικό ρόλο?
Τον έχασε γιατί απλά έχοντας το μαχαίρι και το καρπούζι, υπέκυψε στον πειρασμό: την μικροπολιτική παγίδα να διαχειρίζεται το ίδιο και τη μερίδα του λέοντος των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων.
Έτσι το Υπουργείο που θα έπρεπε να λειτουργεί ως ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΣ και ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ όλων των δομών, που διαχειρίζονται τους κοινοτικούς πόρους , να κρούει το σήμα κινδύνου όταν χρειάζεται και να επανασχεδιάζει όταν απαιτείται, έφθασε να διαχειρίζεται το ίδιο το ~80% των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Το Υπ. Ανάπτυξης έχει κρατήσει το ίδιο την διαχείριση συνολικά 18 Επιχειρησιακών Προγραμμάτων από τα 23 του ΕΣΠΑ: των 13 Περιφερειακών Προγραμμάτων, του Εθνικού Αποθεματικού Απροβλέπτων, της Ψηφιακής Σύγκλισης, της Ανταγωνιστικότητας (ιδιωτικών Επενδύσεων ΜΜΕ) μαζί με αυτό της Έρευνας και Τεχνολογίας, της Τεχνικής Βοήθειας και τα προγράμματα Ευρωπαϊκής και Εδαφικής Συνεργασίας.
Με λίγα λόγια ένα Υπουργείο: ΣΥΝΤΟΝΙΖΕΙ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ, ΥΛΟΠΟΙΕΙ, ΕΛΕΓΧΕΙ (τον εαυτό του!)και ΑΞΙΟΛΟΓΕΙ (πάλι τον εαυτό του!) και επειδή είναι αδύνατο να κάνει όλα αυτά ταυτόχρονα ….στο τέλος δεν κάνει τίποτε ολοκληρωμένα.
Η ΕΓ ΕΣΠΑ είχε κάνει σχετική πρόταση έτσι ώστε σταδιακά, εν όψει του νέου πακέτου και χωρίς μεγάλους κραδασμούς, να ξαναδημιουργηθεί η ΕΘΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ των κοινοτικών πόρων, μια διαδικασία που δυστυχώς σταμάτησε.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ επείγει το Υπουργείο Ανάπτυξης, να ξανααποκτήσει, τον συνολικό ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ.
2η ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ για τη διαχείριση των Κοινοτικών Πόρων είναι ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ
Για τη διαχείριση των Κοινοτικών Πόρων (και όχι μόνο), επιτελικό κράτος σημαίνει ότι:
Τα ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ
Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΝΤΑΙ και
Η ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΣΜΙΚΑ ΑΡΜΟΔΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΟΥΝ
Σήμερα τα υπουργεία ακολουθώντας την ίδια τακτική με το Υπουργείο Ανάπτυξης, έχασαν τον επιτελικό τους ρόλο, καθώς και σχεδιάζουν πολιτικές και διαχειρίζονται προγράμματα και υλοποιούν δράσεις … και πρακτικά δεν κάνουν τίποτε σωστά.
Γι αυτό τα έργα του Υπ. Υγείας βαλτώνουν, γι αυτό η Διοικητική Μεταρρύθμιση δεν προχωρά, γι αυτό η έρευνα καθυστερεί και μεταφέρεται από Υπουργείο σε Υπουργείο και η Ψηφιακή Σύγκλιση απλά καλείται να οργανώσει ηλεκτρονικά …το χάος.
Για τη νέα προγραμματική περίοδο η προώθηση του επιτελικού κράτους είναι μονόδρομος.
Η ΕΓ ΕΣΠΑ είχε προτείνει και παρουσιάσει στην ΕΕ πρόταση ενόψει της συζήτησης για τη νέα αρχιτεκτονική του νέου πακέτου, πρόταση με την οποία η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ ΣΤΙΣ 13 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ.
Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, τα Υπουργεία, στο πλαίσιο του επιτελικού τους ρόλου, οφείλουν να ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΝ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ έγκαιρα, ΝΑ ΝΟΜΟΘΕΤΟΥΝ γρήγορα και να ΣΥΝΤΟΝΙΖΟΥΝ αποτελεσματικά, την ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΟΥΣ.
Απαλλαγμένα από τη διαχείριση Προγραμμάτων τους (κατάργηση των γνωστών ΤΟΜΕΑΚΩΝ), θα αναπτύξουν τον ανύπαρκτο σήμερα τομέα συντονισμού και εποπτείας εφαρμογής των πολιτικών τους.
Αυτόματα το σύστημα θα αποκτήσει ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΛΟΤΗΤΑ καθώς καταργείται το οξύμωρο του ….. Γιάννης πίνει Γιάννης κερνάει, όπου τα ίδια τα Υπουργεία με τις ίδιες δομές σχεδιάζουν, διαχειρίζονται, υλοποιούν και ελέγχουν …. τον εαυτό τους, ενώ θα επιτευχθεί επιτέλους και Η ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ.
Θα σταματήσει έτσι η γνωστή ιλαροτραγωδία, το σχέδιο βελτίωσης μιας κτηνοτροφικής μονάδας να εγκρίνεται από την Αθήνα, η κάθε πληρωμή, του κάθε έργου να υπογράφεται από τον υπουργό, ο εξοπλισμός για κάθε εργαστήριο κάθε σχολείου από το κεντρικό υπουργείο, και πάει λέγοντας, σε έναν φαύλο κύκλο που γιγάντωσε την γραφειοκρατία και εκτίναξε τους χρόνους υλοποίησης των έργων.
Οι Περιφέρειες από την άλλη πλευρά θα ελέγχονται ώστε να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τους πόρους, ακολουθώντας απαρέγκλιτα την Εθνική στρατηγική που σχεδίασαν τα Υπουργεία και τον Αναπτυξιακό Σχεδιασμό για την περιφέρειά τους. Παρέκκλιση από στόχους και αναπτυξιακές στρατηγικές θα έχει επίπτωση στην ευθύνη διαχείρισης και ποινές. Η Αυτοδιοίκηση και οι αρμόδιοι θεσμικοί φορείς θα υλοποιούν και εφόσον πιστοποιηθούν για την επάρκειά τους, θα καταργηθούν όλοι οι περιττοί προέλεγχοι από τις διαχειριστικές αρχές, εφαρμόζοντας σύγχρονες αρχές διαχείρισης κινδύνου (risk management) και δειγματοληπτικούς ελέγχους με βαριές ποινές για όσους λειτουργούν έξω από τους κανόνες της διαχείρισης
Με λίγα λόγια ο καθένας θα κάνει τη δουλειά του και θα ελέγχεται γι αυτήν, αφού πλέον η ευθύνη θα έχει έναν υπεύθυνο κάθε φορά και δε θα διαχέεται μεταξύ ανευθυνουπεύθυνων αλληλοεμπλεκόμενων και αλληλοκατηγορούμενων φορέων
3η ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: ΝΕΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ
Είναι πικρή αλήθεια ότι τα Δημόσια Έργα στη Χώρα μας κοστίζουν 30% περισσότερο από τις άλλες Ευρωπαϊκές Χώρες, ενώ το κόστος των απαλλοτριώσεων ξεπερνάει στην Ελλάδα το 10% που είναι επιλέξιμο κόστος από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και κυμαίνεται μεταξύ 12 και 16% κατά μέσο όρο, ξοδεύοντας πολύτιμους Εθνικούς πόρους. Γιατί αλήθεια στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές Χώρες το κόστος αυτό δεν ξεπερνάει το 3%;
Η απάντηση στα παραπάνω είναι απλή ως διαπίστωση και σύνθετη ως προς την εφαρμογή της, καθώς ακουμπάει σε ένα αναχρονιστικό θεσμικό πλαίσιο δημοσίων έργων, από τη δεκαετία του 70, το οποίο με τις συνεχείς αναπροσαρμογές και τροποποιήσεις κατάντησε ένα … “τέρας” 500 και πλέον σελίδων, με πολλά … παραθυράκια και ασάφειες που οδηγούν σε αμέτρητες ενστάσεις και γραφειοκρατικές καθυστερήσεις. Ο Νόμος για τα Δημόσια έργα και τις απαλλοτριώσεις δεν θέλει τροποποίηση. Θέλει κατάργηση και αντικατάστασή του με ένα νέο θεσμικό πλαίσιο παραγωγής δημοσίων έργων, όπως αυτό των σύγχρονων ευρωπαϊκών χωρών.
Η ΕΓ Γραμματεία ΕΣΠΑ είχε ξεκινήσει σχετική συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την TASK FORSE, που πρέπει να συνεχισθεί και να ολοκληρωθεί πριν την επόμενη προγραμματική περίοδο, διαφορετικά οι χρόνοι για την υλοποίηση ενός έργου θα παραμείνουν εξωφρενικά υψηλοί, το κόστος επίσης και η ποιότητα ζητούμενο.
ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ: ΣΥΝΕΧΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Η διαχείριση των κοινοτικών πόρων είναι εκ των πραγμάτων μια δυναμική διαδικασία, πολύ περισσότερο όταν γίνεται σε συνθήκες δημοσιονομικής κρίσης. Η διαχείριση των πόρων του ΕΣΠΑ, του οποίου η υλοποίηση εξελίχθηκε σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον, από το 2006, που ήταν το έτος σχεδιασμού του, έδειξε ότι δυστυχώς, έπρεπε να περάσουν 4 χρόνια για να ξεκινήσει π.χ το 2011 η διαδικασία δημιουργίας εργαλείου ρευστότητας με εγγύηση του ΕΣΠΑ, που ήταν προφανής απαίτηση της οικονομίας λόγω κρίσης και θα έπρεπε, αν υπήρχε μηχανισμός προσαρμογής, να ξεκινήσει από το 2008 που το πρόβλημα ήταν πλέον ορατό.
Ακόμη χειρότερα χρειάσθηκε π.χ να φθάσουμε στο 2011 για να γίνουν οι διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, για να καταστεί επιλέξιμη δαπάνη το κεφάλαιο κίνησης για τις επιχειρήσεις και για να αναθεωρηθούν όλα τα προγράμματα για την εξοικονόμηση πόρων από τις υποδομές προκειμένου να ενισχυθούν οι επιχειρήσεις. Κινήσεις που επίσης έπρεπε να γίνουν στο ξεκίνημα της κρίσης, το 2008. Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα τα προγράμματα του κοινωνικού ταμείου κινούνται ακόμη στη τροχιά της δημιουργία «απασχόλησης» και όχι στο πραγματικό ζητούμενο που λόγω κρίσης, είναι πλέον η αντιμετώπιση της ανεργίας. Σήμερα και όσο ακόμα υπάρχει χρόνος αναθεώρησης του ΕΣΠΑ, πρέπει να παρθούν συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις για την αντιμετώπιση της ανεργίας και την ενίσχυση της ρευστότητας στην οικονομία.
Όλα τα παραπάνω ανήκουν στην κατηγορία των ΑΥΤΟΝΟΗΤΩΝ. Γιατί δεν γίνονται λοιπόν?
Η απάντηση ίσως αναδεικνύει μια αλήθεια: ότι σ΄ αυτή τη Χώρα το πρόβλημα δεν είναι η κρίση, αλλά η αδυναμία μας να εφαρμόσουμε τα αυτονόητα, όσα δηλαδή η κοινή λογική προστάζει.
Γιατί πολύ απλά η επανεκκίνηση της οικονομίας, συμβαδίζει και προϋποθέτει την επανεκκίνηση της απλής λογικής.
